ZABURZENIA ZACHOWANIA
Epiedmiologia
Zmienność kryteriów diagnostycznych zaburzeń zachowania w ostatnich latach nie pozwala na precyzyjne ustalenie rozpowrzechnienia zaburzeń. Według badan populacji nieleczonej wskaźniki są następujące 5-10% dzieci i 24% adolescentów. Na ogół podaje się, że zaburzenia zachowania występują częściej u chłopców niż u dziewcząt.
Obraz kliniczny, podział i kryteria diagnostyczne.
Objawy zaburzeń zachowania F91 wg ICD-10:
- powtarzające się zachowania dyssocjalne, agresywne lub buntownicze,
- charakter zachowań należy ocenić, odnosząc je do etapu rozwoju dziecka,
- zaburzenia trwają nie mniej niż 6 miesięcy,
- nie stwierdza się objawów: schizofrenii, manii, całościowych zaburzeń rozwoju, zaburzeń hiperkinetycznych ani depresji,
- niezwykle częste lub gwałtowne, jak na okres rozwojowy dziecka, wybuchy złości,
- częste kłótnie z dorosłymi,
- częste jawne sprzeciwianie się dorosłym,.
- Częste, celowe działanie sprawiające im przykrość,
- częste zrzucanie winy i odpowiedzialności za własne złe zachowanie na innych,
- nadwrażliwość, obrażanie się,
- częste złoszczenie się i poczucie krzywdy,
- mściwość,
- częste kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic, aby coś uzyskać bez zobowiązań,
- częste wszczynanie bójek (nie dotyczy bójek z rodzeństwem),
- używanie narzędzi mogących zranić innych,
- częste pozostawanie poza domem po zmierzchu, wbrew zakazom rodziców (jeśli zaczyna się przed 13 r.ż),
- częste okrucieństwo fizyczne wobec innych,
- okrucieństwo wobec zwierząt,
- rozmyślne niszczenie przedmiotów należących do innych (nie obejmuje podpalania),
- rozmyślne podpalanie w celu spowodowania zniszczenia,
- kradzieże przedmiotów mających wartość w domu lub poza domem),
- częste wagary rozpoczynające się przed 13 r.ż.,
- ucieczki z domu (co najmniej dwie lub jedna dłuższa niż na jedną noc, nie obejmuje ucieczek w celu uniknięcia kary),
- przestępstwa w konfrontacji z ofiarą (wymuszanie, wyrywanie toreb),
- zmuszanie innych do zachowań seksualnych,
- dręczenie innych,
- włamania do mieszkań, domów lub samochodów.
ICD-10 wyróżnia cztery typy zaburzeń zachowania:
F91.0 Zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego
- zachowanie dyssocjalne, agresywne lub buntownicze występuje jedynie w środowisku rodzinnym,
- zachowania i relacje społeczne dziecka poza środowiskiem rodzinnym mieszczą się w normie.
F91.1 Zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji:
- zachowania dyssocjalne, agresywne lub buntownicze mają charakter całościowy,\
- znacząco nieprawidłowe związki z innymi dziećmi.
F91.2 Zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji:
- zachowania dyssocjalne lub agresywne,
- dobra integracja z grupą rówieśniczą.
F91.3 Zaburzenia opozycyjno-buntownicze:
- zachowania buntownicze, nieposłuszeństwo,
- nieobecność poważniejszych zachowań agresywnych,
- wiek poniżej 10 lat.
Etiologia i patogeneza
W istocie niewiele wiadomo na temat etiologii zaburzeń zachowania. Podejmowane są próby znalezienia rozwiązania integrującego, w których nacisk położony jest na interakcje wewnątrzrodzinne- przede wszystkim na brak poczucia bezpieczeństwa we wczesnym dzieciństwie jako czynnik warunkujący ekspresję genów, których wpływ wyjaśnia odmienności temperamentalne lub społeczno-poznawcze.
Przebieg i rokowanie
Jeśli zaburzenia zachowania zaczynają się wcześnie rokują na przewlekły przebieg to są często kontynuowane w postaci zaburzeń osobowości. Zaburzenia zachowania pojawiające się dopiero w okresie adolescencji częściej spostrzegane są jako powiązane z tym okresem rozwoju i mogące ustąpić po rozwiązaniu trudności rozwojowych.
Leczenie
Mimo wielu poszukiwań nie wykazano efektywności leczenia farmakologicznego zaburzeń zachowania. Przegląd badan nad wynikami leczenia potwierdza celowość i skuteczność stosowania leczenia zintegrowanego, uwzględniającego rodzinę i dostosowanego do sytuacji.