Autyzm

Definicja

Autyzm dziecięcy rozwija się do 3 r.ż. I dotyczy całościowych zaburzeń rozwojowych. Jakościowe zmiany odnoszą się do trzech obszarów pscyhopatologii:

• funkcjonowania społecznego,
• mowy,
• zachowania i zainteresowań.

Wycofanie z relacji społecznych jest charakterystycznym zaburzeniem w sferze społecznego funkcjonowania. Język mówiony i ekspresja niewerbalna są opóźnione, niewykształcone lub nieczytelne. Mowa nie służy do komunikacji. Wzorce zachowania i zainteresowań mają sztywny, ograniczony charakter.

Autyzm dziecięcy jest zespołem niejednorodnym zarówno pod względem etiopatogenezy, jak i głębokości zaburzeń funkcji rozwojowej.

Kryteria diagnostyczne dla autyzmu dziecięcego wg ICD-10 (F84.0)

A. nieprawidłowy lub uposledzony rozwój wyraźnie widoczny przed 3 r.ż. W conajmniej jednym z następujących obszarów:

1. Rozumienie i ekspresja językowa używana w społecznym porozumiewaniu się.
2. Rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych kontaktów społecznych.
3. Funkcjonalana lub symboliczna zabawa.

B. Występuje co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach 1-3, przy czym co najmniej dwa z nich z punktu 1 i po co najmniej 1 z punktów 2 i 3:

1. Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych, przejawiające co najmniej w dwóch z następujących obszarów: a) niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych, b) niedostateczny (odpowiednio do wieku umysłowego i mimo licznych okazji) rozwój związków rówieśniczych, obejmujących wzajemne podzielanie zainteresowań, czynności i emocji, c) brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniego do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych, d) brak spontanicznej potrzeby dzielenia z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć.
2. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane w co najmniej jednym z następujących obszarów: a) opóźniony lub zupełny brak języka mówionego, nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się, b) względny niedostatek in inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej, w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby, c) stereotypowe, powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń, d) brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie lub zabawy naśladującej role społeczne.
3. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności, przejawiane co najmniej w jednym z następujących obszarów: a) zainteresowanie jedną lub kilkoma stereotypowymi zabawami, b) wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych c) stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe obejmujące albo stukanie lub kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała, d) koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów służących do zabawy.

C. Obrazu klinicznego nie można wyjaśnić innymi odmianami całościowych zaburzeń rozwojowych ani specyficznymi zaburzeniami rozwojowymi, ani upośledzeniem umysłowym.

Epidemiologia

Rozpowszechnienie autyzmu w Polsce (2000 r.) wynosi 5,2-8,6/10000 dzieci. Występuje cztery razy częściej u chłopców niż u dziewcząt.

Etiologia

Wyniki badań nad organicznym uwarunkowaniem rozwoju autyzmu dziecięcego pozostają nadal w sferze hipotez. Nie zidentyfikowano specyficznych, strukturalnych zmian w mózgu, a poszukiwania genetycznych i biochemicznych uwarunkowań są nadal intensywnym obszarem prac badawczych.

Wyniki dotychczasowych badań zmierzających do wykrycia przyczyn rozwoju autyzmu sugerują, że autyzm dziecięcy, jak większość zaburzeń psychicznych, powstaje w wyniku wieloczynnikowych interakcji. Wpływy środowiskowe mogą odgrywać istotną rolę w aktywacji genów tzw. Ryzyka genetycznego oraz przebiegu zaburzenia.

Obraz kliniczny autyzmu

Wczesne objawy

Wczesna ocena zaburzeń u dzieci autystycznych ma zazwyczaj charakter retrospektywny i opiera się na informajach uzyskanych od rodziców tych dzieci:

-brak odpowiedzi na dźwięk- nie reaguje na głośne bodźce dźwiękowe, a może odbierać bardzo ciche np szelest papieru,

-brak kontaktu wzrokowego- dziecko nie fiksuje wzroku na twarzy matki, nie wodzi za nią wzrokiem, jego spojrzenie błądzi w przestrzeni („puste spojrzenie”),

-Większość dzieci autystycznych broni się przed kontaktem fizycznym z matką, nie reaguje na jej głost, uśmiech czy gesty.

• jeżeli rozwój mowy dochodzi do etapu wokalizacji przedsłownej, dziecko autystyczne nie wykorzystuje jej do komunikacji czy zwrócenia na siebie uwagi,
• brak zdolności do naśladowania prezentowanych dziecku zachowań,
• brak przekazu obiektu (zabawki) w celu zainteresowania nią drugiej osoby,
• niezdolność do zabawy pozorowanej („na niby”),
• fascynacja obiektami ruchomymi.

Wczesne objawy ryzyka autyzmu nie przesądzają o rozpoznaniu, lecz są sygnałem do podjęcia wczesnej interwencji. Dalszy rozwój dziecka pozwala na zróżnicowanie z innymi zaburzeniami rozwojowymi.

Dziecko autystyczne w 3-5 r.ż

• zaburzenia w komunikacji społecznej, upośledzenie rozwoju mowy,
• zabawy i zainteresowania są nietypowe dla wieku rozwojowego,
• dziecko autystyczne zachowuje się tak jakby nie istniał świat wokół niego,
• nie podejmuje prób nie odpowiada na podejmowane próby nawiązania kontaktu społecznego,
• pozostaje poza grupą, nie uczestniczy w zabawach,
• potrzeba zachowania identyczności otoczenia: reaguje lękiem i gwałtownym protestem na zmianę przedmiotów w jego otoczeniu, zmianę ubrania, a także szlaków, którymi się porusza,
• zabawy i zainteresowania mają stereotypowy charakter,
• nie organizuje zabaw „na niby”
• nasilają się stereotypie np kręcenie się wokół własnej osi, podskakiwanie na jednej nodze, kręcenie patyczkiem lub sznurkiem,
• pojawia się echolalia (bezpośrednia lub odwleczona)
• często wykazuje się dużą sprawnością w układaniu puzzli co wyraźnie kontrastuje z nabyciem innych umiejętności,
• posługuje się prostymi gestami w celu uzyskania pożądanego przedmiotu, zabawki lub zaspokojenia pragnienia. Gestom często towarzyszy pojedyncze słowo „daj”, „pić”,
• kontroluje oddawanie moczu lub stolca. Sygnalizują tę potrzebę lub potrafi dokonać samoobsługi.

Dziecko autystyczne w 5-7 r.ż.

– nieliczne są zdolne do podjęcia nauki w szkole podstawowej, najczęściej nauka przebiega w warunkach nauczania indywidualnego lub w ośrodkach terapeutycznych,

• mówiąc o sobie nie używają zaimka „ja” (3 os)
• nasila się echolalia odwleczona
• u ok 10 % dzieci ujawniają się wybitne uzdolnienia.

Wychodzenie z autyzmu

Proces wychodzenia z autyzmu jest długi i niezwykle złożony, zaczyna się ok 5-7 r.ż. Jego pierwszym objawem jest rozwój komunikacji werbalnej. Objawy z okresu wczesnego autyzmu mają wpływ na przebieg procesu dorastania, uruchamiają się wczesne mechanizmy obronne. W okresie dorosłości utrzymują się zachowania rytualne i brak potrzeby tworzenia bliskich więzi z innymi osobami, co wiąże się z brakiem zdolności do empatii. Badania pokazują, że tylko 10-18% osób zdiagnozowanych z rozpoznanym w dzieciństwie autyzmem funkcjonuje samodzielnie.

„Psychiatria dzieci i młodzieży” Irena Namysłowska